Amisze to jedna z najbardziej intrygujących wspólnot religijnych na świecie. Wywodzą się z nurtu anabaptyzmu, który powstał w XVI wieku jako ruch reformacyjny odrzucający wiele tradycyjnych praktyk Kościoła katolickiego, w tym chrzest niemowląt. Ich sposób życia, który charakteryzuje się skrajnym odrzuceniem nowoczesnej technologii, ściśle określonymi zasadami współżycia społecznego oraz dążeniem do skromności, jest swoistym kontrapunktem do współczesnej cywilizacji. Ale kim są dokładnie Amisze i czy można ich spotkać w Polsce? Oto próba przybliżenia tej wyjątkowej społeczności oraz odpowiedź na pytanie, czy w naszym kraju można spotkać jej przedstawicieli.
Początki i historia Amiszów
Ruch amiszów wywodzi się od szwajcarskiego biskupa Jakoba Ammanna, który w XVII wieku zerwał z bardziej liberalnym nurtem mennonitów, kładąc nacisk na większą dyscyplinę religijną i społeczność odseparowaną od świata zewnętrznego. Jego zwolennicy, zwani Amiszami, zaczęli osiedlać się w różnych częściach Europy, a wkrótce, uciekając przed prześladowaniami religijnymi, wielu z nich wyemigrowało do Ameryki Północnej. W XVIII wieku osiedlili się głównie w stanach Pensylwania, Ohio, Indiana oraz w Kanadzie.
Do dzisiaj Amisze są znani przede wszystkim ze swojego tradycyjnego stylu życia, który obejmuje odrzucenie nowoczesnych udogodnień, takich jak elektryczność, samochody czy telewizja. Ich celem jest życie w zgodzie z Biblią, skromne, pracowite i skupione na rodzinie oraz społeczności religijnej.
System wartości i zasady życia
Amisze kierują się prostymi, ale surowymi zasadami religijnymi, które regulują praktycznie każdy aspekt ich życia. Ich podstawowym zbiorem norm jest „Ordnung” – kodeks, który określa zasady dotyczące ubioru, pracy, zachowania, a także relacji z „zewnętrznym” światem. Ordnung różni się nieco między poszczególnymi grupami amiszów, jednak w każdym przypadku kładzie nacisk na skromność, pokorę, wspólnotę oraz dążenie do prostoty.
Religia jest absolutnym fundamentem życia Amiszów. Uważają oni, że każdy aspekt życia, od rolnictwa po życie rodzinne, powinien być podporządkowany naukom Jezusa Chrystusa. Z tego powodu izolują się od społeczeństwa, uważając, że nowoczesność niesie ze sobą pokusy, które mogą prowadzić do moralnego zepsucia.
Amisze odrzucają wiele elementów współczesnej cywilizacji, które dla większości ludzi są codziennością. Na przykład nie korzystają z prądu elektrycznego w swoich domach, a środki transportu, które wybierają, to głównie powozy ciągnięte przez konie. Choć nie oznacza to, że całkowicie odrzucają technologię – na przykład w niektórych przypadkach, w pracy lub biznesie, dopuszczają pewne nowoczesne urządzenia, pod warunkiem, że nie prowadzą one do zbyt silnego uzależnienia od świata zewnętrznego.
Życie codzienne
Amisze są społecznością rolniczą, co oznacza, że większość z nich zajmuje się uprawą roli i hodowlą zwierząt. Praca na farmie jest nie tylko sposobem na utrzymanie, ale również manifestacją ich wiary. Wierzą, że poprzez ciężką, fizyczną pracę zbliżają się do Boga. Ich życie toczy się w rytmie pór roku, a praca na farmie angażuje całą rodzinę – od najmłodszych po najstarszych.
Rodzina jest kolejnym filarem społeczności amiszów. Ich model rodziny jest tradycyjny – ojciec pełni rolę głowy rodziny i głównego żywiciela, natomiast matka zajmuje się domem i dziećmi. Amisze mają zazwyczaj liczne potomstwo, a wychowanie dzieci opiera się na surowych, ale zarazem pełnych ciepła relacjach. Dzieci są uczone pracy od najmłodszych lat, a edukacja w szkołach kończy się zazwyczaj na poziomie podstawowym. Wykształcenie wyższe nie jest potrzebne, ponieważ priorytetem jest przekazanie praktycznych umiejętności potrzebnych do życia w wspólnocie.
Pomimo swego surowego trybu życia, Amisze są znani z silnej solidarności społecznej. W przypadku problemów zdrowotnych, kryzysów finansowych czy innych trudnych sytuacji, cała społeczność angażuje się w pomoc potrzebującym. To jeden z powodów, dla których są tak zjednoczeni i zdolni przetrwać w izolacji od reszty społeczeństwa.
Zasady dotyczące ubioru
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów kultury amiszów jest ich sposób ubierania się. Mężczyźni noszą proste spodnie na szelkach i koszule o jednolitych kolorach, często z charakterystycznymi kapeluszami z szerokim rondem. Kobiety natomiast noszą długie sukienki w stonowanych kolorach, zawsze zakrywające ramiona i kolana. Ich włosy są związane i zakryte białymi czepeczkami.
Ubiór amiszów odzwierciedla ich wartości. Jest wyrazem skromności, pokory i unikania wszelkich form próżności. Odrzucenie mody i nowoczesnych trendów ma na celu zapobieganie rywalizacji społecznej i materialnej, którą amisze uważają za niebezpieczną dla harmonii wspólnoty.
Rumspringa – moment próby
Jednym z najciekawszych momentów w życiu młodych amiszów jest okres zwany „Rumspringa”, który rozpoczyna się, gdy osiągają oni wiek 16 lat. W tym czasie młodzi ludzie mogą opuścić wspólnotę i poznać świat zewnętrzny. To moment, w którym mają szansę na przetestowanie swojego powołania – mogą spróbować nowoczesnych udogodnień, takich jak samochody, alkohol czy imprezy. Jest to czas, w którym muszą zdecydować, czy chcą na stałe dołączyć do wspólnoty amiszów.
Choć dla wielu młodych osób jest to moment wielkiej próby, większość z nich ostatecznie decyduje się powrócić do życia w izolacji i przyjąć chrzest jako członkowie wspólnoty amiszów. Rumspringa to dla amiszów sposób na to, by każdy mógł dokonać świadomego wyboru, a decyzja o przystąpieniu do wspólnoty była prawdziwie wolna.
Amisze a nowoczesność
Współczesność stawia przed Amiszami wiele wyzwań. Choć ich styl życia pozostaje w dużej mierze niezmieniony od setek lat, świat wokół nich zmienia się błyskawicznie. W niektórych przypadkach muszą dostosowywać się do nowoczesnych realiów, na przykład w kwestiach związanych z prawem lub biznesem. Wielu amiszów prowadzi swoje przedsiębiorstwa, np. piekarnie, warsztaty meblarskie czy gospodarstwa agroturystyczne, co wymaga pewnej elastyczności, jeśli chodzi o korzystanie z nowoczesnych narzędzi komunikacji.
Jednak amisze pozostają wierni swojej tradycji. Odmawiają korzystania z internetu, telewizji czy telefonów komórkowych. Wielu z nich decyduje się na korzystanie z nowoczesnych narzędzi tylko w przypadku, gdy jest to absolutnie niezbędne i nie narusza to zasad ich wspólnoty.
Czy Amisze mieszkają w Polsce?
Choć Amisze są znani przede wszystkim z osiedli w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, ich obecność w Europie jest znacznie mniej liczna. W Polsce amiszów nie ma w tradycyjnym rozumieniu. Wspólnota amiszów, ze względu na swój zamknięty charakter i konieczność funkcjonowania w ściśle określonych warunkach społecznych i religijnych, nie miała nigdy swoich silnych przedstawicieli na terenie naszego kraju.
Jednak w Polsce można znaleźć pewne elementy kultury, które mogą przyp
ominać styl życia amiszów. Na przykład w niektórych regionach wiejskich, szczególnie na południu kraju, wciąż istnieją społeczności, które kultywują tradycyjny sposób życia, opierający się na rolnictwie i prostocie. Choć nie są one związane z ruchem amiszów, ich życie może wydawać się podobne pod względem filozofii życia opartego na skromności i pracy fizycznej.
Należy również wspomnieć o grupach mennonitów, z których wywodzą się Amisze. Mennonici mieli swoje kolonie w Polsce, szczególnie w rejonach nadwiślańskich, gdzie prowadzili swoje gospodarstwa rolne od XVI wieku. Jednak po wojnie większość z nich opuściła Polskę.
Czy Polska mogłaby być miejscem dla Amiszów?
Choć w Polsce nie ma amiszów, teoretycznie mogliby oni odnaleźć tu miejsce do życia. Polska, z dużymi obszarami wiejskimi i tradycyjnymi wspólnotami rolniczymi, mogłaby być odpowiednim miejscem dla amiszów. Jednak biorąc pod uwagę ich głębokie zakorzenienie w społecznościach amerykańskich, wydaje się mało prawdopodobne, aby licznie przenosili się do innych krajów.
Podsumowując, Amisze to wyjątkowa społeczność, która świadomie odrzuca nowoczesność na rzecz życia zgodnego z surowymi zasadami religijnymi. Choć nie ma ich w Polsce, ich styl życia pozostaje fascynującym przykładem tego, jak można trwać przy tradycji w obliczu zmieniającego się świata.
