Dlaczego Antarktyda jest uznawana za pustynię?
Choć Antarktyda kojarzy się z mrozem, lodowcami i śniegiem, mało kto zdaje sobie sprawę, że kontynent ten spełnia wszelkie naukowe kryteria, aby zostać sklasyfikowanym jako pustynia. W definicji geograficznej pustyni najważniejszym kryterium nie jest temperatura, lecz ilość opadów. Pustynia to obszar, gdzie średnia roczna suma opadów atmosferycznych nie przekracza 250 mm. Antarktyda otrzymuje średnio zaledwie 50 mm opadów rocznie – głównie w postaci śniegu – co czyni ją suchszą niż wiele klasycznych pustyń gorących, takich jak Sahara.
Jakie temperatury panują na Antarktydzie?
Antarktyda to najzimniejszy kontynent na Ziemi. Średnia temperatura latem na wybrzeżach wynosi od -2°C do 8°C, podczas gdy w głębi lądu spada do -20°C, a zimą może osiągać nawet -80°C. Rekordowo niską temperaturę -89,2°C zanotowano na stacji Wostok w 1983 roku – to najniższa temperatura, jaką kiedykolwiek zarejestrowano na powierzchni Ziemi.
Czy na Antarktydzie w ogóle występuje opad deszczu?
Na Antarktydzie przeważają opady śniegu, a opady deszczu są niezwykle rzadkie i ograniczają się praktycznie do nadmorskich obszarów latem. Jednak niezwykle suchy klimat i silne wiatry powodują, że nawet śnieg, który spada, szybko sublimuje – przechodzi bezpośrednio ze stanu stałego w gazowy, co ogranicza jego akumulację. To sprawia, że mimo trwających miliony lat opadów śniegu, warstwa pokrywy lodowej nie rośnie w nieskończoność.
Jakie są zjawiska pogodowe na Antarktydzie?
Antarktyda słynie z ekstremalnych zjawisk pogodowych. Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów są tzw. wiatry katabatyczne – silne, zimne wiatry spływające z wyżynnych partii wnętrza kontynentu ku wybrzeżom, osiągające prędkości nawet ponad 300 km/h. Dodatkowo przez dużą część roku panuje tutaj noc polarna, która trwa nawet do sześciu miesięcy w niektórych rejonach. W okresie letnim natomiast słońce nie zachodzi przez tygodnie, co również wpływa na nietypowe warunki klimatyczne i środowiskowe.
Czy istnieje życie na Antarktydzie mimo ekstremalnych warunków?
Pomimo trudnych warunków, życie na Antarktydzie istnieje – choć jest ograniczone i przystosowane do skrajnych okoliczności. Warunki życia w głębi lądu są zbyt surowe dla większości organizmów, ale na wybrzeżach i w okolicach pól lodowych można spotkać pingwiny, foki, morsy, a także różne gatunki ptaków morskich i organizmy mikroskopijne. W morskich wodach otaczających Antarktydę rozwija się kwitnące życie – bogate w plankton, kryla i ryby, które stanowią podstawę diety wyższych ogniw łańcucha pokarmowego.
Jak zmiany klimatyczne wpływają na klimat Antarktydy?
Zmiany klimatyczne w ostatnich dekadach wpływają również na Antarktydę, choć w sposób złożony. Część kontynentu, zwłaszcza Półwysep Antarktyczny, odnotowała znaczne ocieplenie – temperatury wzrosły średnio o 2,5°C w ciągu ostatnich 50 lat. Skutkiem tego są m.in. topniejące lodowce, pękanie szelfów lodowych i przyspieszone unoszenie się poziomu mórz. Jednocześnie w niektórych częściach kontynentu może występować lokalne oziębienie – zjawisko to jest wynikiem zmian w cyrkulacji atmosferycznej spowodowanych antropogenicznymi emisjami gazów cieplarnianych.
Dlaczego Antarktyda nie topnieje całkowicie mimo globalnego ocieplenia?
Choć globalne ocieplenie wpływa na Antarktydę, lód kontynentu nie topnieje w sposób jednorodny. Wysokie położenie Środkowej Antarktydy i długotrwała noc polarna ograniczają wzrost temperatury do poziomów powodujących topnienie lodu. Co więcej, głęboka pokrywa lodowa sama w sobie odbija większość promieniowania słonecznego (wysokie albedo), co dodatkowo sprzyja zachowaniu niskich temperatur. Niemniej jednak naukowcy alarmują, że niektóre regiony (zwłaszcza szelfy lodowe Zachodniej Antarktydy) są szczególnie narażone na przyspieszone topnienie, które może nieodwracalnie zmienić charakter kontynentu w nadchodzących stuleciach.
Jak wygląda sucha dolina McMurdo – najbardziej sucha część Antarktydy?
Sucha Dolina McMurdo jest jednym z najbardziej zadziwiających miejsc na Ziemi. Znajdująca się w rejonie Wschodniej Antarktydy, w głębi kontynentu w pobliżu Morza Rossa, ta dolina przez lata nie otrzymuje żadnych opadów atmosferycznych. Jej powierzchnia jest niemal całkowicie wolna od lodu i śniegu – zjawisko to zawdzięczamy wiatrom katabatycznym, które osuszają teren i uniemożliwiają akumulację śniegu. Naukowcy uważają te rejony za jedno z najbardziej suchych miejsc na planecie – niektóre ich fragmenty nie zaznały opadów od milionów lat. To właśnie tu prowadzi się badania nad warunkami zbliżonymi do tych, które mogą panować na Marsie.
Czy da się przetrwać w warunkach pustyni polarnej?
Trwałe zamieszkanie Antarktydy przez człowieka jest niemożliwe, jednak każdego roku setki naukowców przebywają na stacjach badawczych rozrzuconych po całym kontynencie. Funkcjonowanie w tamtejszych warunkach wymaga specjalistycznego sprzętu, odpowiedniej odzieży oraz zaawansowanych systemów podtrzymania życia. Wiele badań przeprowadzanych w tych trudnych warunkach dostarcza cennych informacji nie tylko o klimacie Ziemi, ale także o funkcjonowaniu organizmów ekstremoficznych czy też symulacjach misji kosmicznych. Niezwykle trudno jednak wyobrazić sobie, by kiedykolwiek Antarktyda stała się miejscem trwałego, cywilnego osadnictwa.
