Jaka jest średnia temperatura na Antarktydzie?
Antarktyda to kontynent skrajności – najbardziej suchy, wietrzny i zimny obszar na Ziemi. Średnia temperatura na tym kontynencie zależy od wielu czynników, m.in. od pory roku, wysokości nad poziomem morza oraz lokalizacji geograficznej (np. wewnątrz lądu czy na wybrzeżu). Średnia roczna temperatura we wnętrzu Antarktydy wynosi około -57°C, natomiast na wybrzeżu waha się w granicach -10°C do -20°C.
Tak duże różnice wynikają z tego, że wnętrze kontynentu leży na wysokości około 3000–4000 m n.p.m., co w połączeniu z oddaleniem od oceanu potęguje zjawisko spadku temperatury.
Jakie są temperatury latem na Antarktydzie?
Antarktyczne lato przypada na okres od listopada do lutego – czyli odwrotnie niż na półkuli północnej. W tym czasie słońce praktycznie nie zachodzi nad horyzontem, dlatego warunki atmosferyczne są nieco łagodniejsze, choć nadal ekstremalne jak na ludzkie standardy.
Na wybrzeżach temperatury w okresie letnim mogą osiągać nawet +5°C, choć najczęściej wynoszą od -2°C do +2°C. W głębi lądu, np. na stacji badawczej Vostok czy Dome C, nawet latem termometry rzadko pokazują więcej niż -30°C.
Dzięki letnim „ciepłom” możliwe jest prowadzenie badań naukowych, dostarczanie zaopatrzenia do stacji badawczych i podróże turystyczne w rejon wybrzeży kontynentu.
Jak zimno jest zimą na biegunie południowym?
Zima na Antarktydzie przypada między majem a sierpniem. W tym czasie słońce nie pojawia się nad horyzontem przez wiele tygodni, pogrążając kontynent w całkowitej ciemności oraz ekstremalnym mrozie.
Na wybrzeżach średnie temperatury zimowe spadają do około -20°C do -30°C, natomiast w głębi lądu osiągają wartości od -60°C do nawet -80°C. W 1983 roku na stacji Vostok odnotowano najniższą temperaturę powietrza na Ziemi: −89,2°C.
Tak niskie temperatury zmieniają Antarktydę w miejsce niemal zupełnie niedostępne – aktywność badawcza ogranicza się wówczas do absolutnego minimum, a większość stacji badawczych działa w trybie zimowym, co oznacza ograniczony personel i autonomiczne funkcjonowanie.
Dlaczego na Antarktydzie jest tak zimno?
Fenomen ekstremalnych temperatur na Antarktydzie wynika z kilku kluczowych czynników geograficznych i klimatycznych:
- Położenie geograficzne: Antarktyda leży na południowym krańcu globu, gdzie do powierzchni Ziemi dociera mniej energii słonecznej.
- Pokrywa lodowa: Biały lód i śnieg odbijają większość promieniowania słonecznego (wysokie albedo), co ogranicza nagrzewanie się powierzchni.
- Duża wysokość: Średnia wysokość kontynentu to ok. 2500 metrów n.p.m., a niektóre obszary przekraczają nawet 4000 m. Im wyżej, tym zimniej.
- Izolacja od prądów oceanicznych: Prąd Wiatrów Zachodnich oraz Prąd Okołobiegunowy Antarktyczny skutecznie izolują kontynent od cieplejszych mas powietrza z innych części świata.
Gdzie na Antarktydzie jest najzimniej?
Najzimniejszym zarejestrowanym miejscem na Ziemi jest wschodnia część Antarktydy – szczególnie okolice Stacji Wostok. Wspomniana wcześniej wartość −89,2°C została tam zmierzona 21 lipca 1983 roku.
Jeszcze niższe wartości wskazano przy użyciu satelitów w 2018 roku – w dolinach między szczytami w tzw. Grzbiecie Wschodnioantarktycznym odnotowano temperatury sięgające nawet −98,6°C. Były to jednak pomiary powierzchniowe, a nie bezpośrednie pomiary powietrza, dlatego nie zostały one oficjalnie uznane za rekord.
Czy Antarktyda się ociepla?
Choć Antarktyda kojarzy się wyłącznie z mrozem, nie ominęły jej zmiany klimatyczne. Proces ocieplania kontynentu postępuje, choć nierównomiernie. Zachodnia część Antarktydy oraz Półwysep Antarktyczny to obszary, w których od kilku dekad obserwuje się wzrost temperatury – w niektórych miejscach o ponad 3°C względem danych z połowy XX wieku.
Najwięcej mówi się o topnieniu lodowców i lodowych szelfów, co może mieć istotny wpływ na globalny poziom mórz. Na przykład w 2002 roku oderwał się ogromny szelf lodowy Larsen B, a w kolejnych latach nastąpiły inne dramatyczne wydarzenia tego typu.
Jak zmienia się temperatura w zależności od wysokości nad poziomem morza?
Na Antarktydzie różnice temperatur są silnie uzależnione od wysokości. Ogólna zasada mówi, że temperatura spada średnio o około 0,6°C na każde 100 metrów wzniesienia. W praktyce oznacza to, że stacje badawcze położone w głębi lądu (np. Dome Fuji, Dome C, Vostok) notują skrajnie niskie wartości, właśnie z powodu swego położenia na płaskowyżu.
Dla porównania: stacja McMurdo, jedna z największych baz badawczych, leży na wybrzeżu i notuje stosunkowo łagodne temperatury – oscylujące od -2°C latem do około -20°C zimą.
Jakie są prognozy dotyczące przyszłych temperatur na Antarktydzie?
Modele klimatyczne wskazują, że temperatury na Antarktydzie będą rosły – choć w wolniejszym tempie niż w Arktyce. Wzrosty te jednak mogą mieć dramatyczne konsekwencje nie tylko lokalnie, lecz także globalnie:
- Przyspieszające topnienie lodowców może podnieść poziom oceanów nawet o kilka metrów w ciągu najbliższych stuleci.
- Zmiany klimatu mogą wpłynąć na światowe prądy morskie i pogodę na wszystkich kontynentach.
- Ekosystemy, które przystosowały się do ekstremalnych warunków antarktycznych, mogą zostać poważnie zaburzone.
Badania prowadzone przez Światową Organizację Meteorologiczną i różne instytucje naukowe dążą do zrozumienia dynamiki zmian w regionie Antarktyki, zanim dojdzie do punktu krytycznego.
