Dlaczego Antarktyda przyciąga uwagę biologów z całego świata?
Antarktyda to najbardziej surowy, a zarazem fascynujący kontynent naszej planety. Choć pokryta niemal całkowicie lodem i otoczona zimnymi wodami Oceanu Południowego, tętni życiem w sposób nieoczywisty. To tutaj, wśród białych pustkowi i silnych wiatrów, można spotkać unikalne gatunki zwierząt, które zdumiewają zdolnością przystosowania się do ekstremalnych warunków. Naukowcy z całego świata zagłębiają się w badania nad fauną Antarktydy, szukając odpowiedzi na pytania o ewolucję, adaptację i wpływ zmian klimatycznych na życie w tej niezwykłej części globu.
Jakie pingwiny żyją na Antarktydzie?
Kiedy myślimy o antarktycznej faunie, pingwiny przychodzą na myśl jako pierwsze – nie bez powodu. To właśnie tu zamieszkują jedne z najbardziej charakterystycznych gatunków tych nielotnych ptaków. Najbardziej ikonicznym z nich jest pingwin cesarski (Aptenodytes forsteri) – największy przedstawiciel swojego gatunku, osiągający nawet 120 cm wzrostu i ważący do 45 kg. Znany jest z wyjątkowego cyklu rozrodczego, który odbywa się w pełni antarktycznej zimy, kiedy to samce przez ponad dwa miesiące wysiadują jaja bez jedzenia, znosząc temperatury spadające poniżej -60°C.
Innym popularnym gatunkiem jest pingwin Adeli (Pygoscelis adeliae), mniejszy, ale niezwykle liczny. Te czarno-białe ptaki są znane ze swych głośnych kolonii lęgowych i wytrwałości w zdobywaniu pożywienia, często nurkując w lodowatej wodzie. Na Antarktydzie spotkać można także pingwina maskowego (Pygoscelis antarcticus) i pingwina białookiego (Pygoscelis papua), chociaż te ostatnie częściej widywane są na subantarktycznych wyspach.
Czy na Antarktydzie występują ssaki?
Choć z pozoru Antarktyda wydaje się całkowicie nieprzyjazna ssakom, jej przybrzeżne wody zamieszkują liczne gatunki morskich ssaków. Na uwagę zasługują przede wszystkim foki – w tym sześć gatunków należących do tzw. fok antarktycznych, z czego część występuje tylko w tym regionie.
Największą z nich jest foka słoniowa południowa (Mirounga leonina), której samce mogą osiągać długość ponad 6 metrów i wagę do 4 ton. Ich charakterystyczny trąbkowy nos nadaje im nazwy. Innym imponującym mieszkańcem jest lampart morski (Hydrurga leptonyx) – drapieżnik znajdujący się na szczycie lokalnego łańcucha pokarmowego. Lamparty morskie polują zarówno na ryby, jak i młode pingwiny. Ich siła, szybkość i inteligencja czynią z nich prawdziwych władców antarktycznych wód.
W regionie można również spotkać uChatki antarktyczne czy krabojady (Lobodon carcinophaga) – foki, które zawdzięczają nazwę swej diecie opartej na krylu, a nie krabach, jak mogłoby się wydawać. Adaptacja do życia w lodowatej wodzie, a także zdolność do długotrwałych nurkowań sprawiają, że foki te doskonale odnajdują się w jednym z najzimniejszych środowisk na Ziemi.
Jakie wieloryby można zaobserwować u wybrzeży Antarktydy?
Wody otaczające Antarktydę są jednym z najbogatszych ekosystemów morskich świata, szczególnie w zakresie obecności wielorybów. To właśnie w tych wodach, szczególnie w sezonie letnim, kiedy pokrywa lodowa się cofa, migrują całe populacje wielorybów fiszbinowych, by żerować na obfitym krylu oraz innych skorupiakach.
Można tu zaobserwować między innymi płetwala błękitnego (Balaenoptera musculus), największe zwierzę w historii Ziemi, którego długość dochodzi do 30 metrów. Oprócz niego pojawiają się płetwale karłowate (Balaenoptera acutorostrata), humbacki (Megaptera novaeangliae), znane z widowiskowych wyskoków ponad powierzchnię wody, oraz waleń południowy (Eubalaena australis).
Nie można zapominać także o orkach (Orcinus orca), które mimo że są delfinami, zaliczane są do najbardziej inteligentnych i zorganizowanych drapieżników w antarktycznym ekosystemie. Ich grupowe strategie polowań, zdolność komunikacji oraz różnorodność diety czynią je wyjątkowymi wśród morskich ssaków.
Czy na Antarktydzie żyją ptaki inne niż pingwiny?
Chociaż pingwiny dominują w wyobraźni większości ludzi jako typowi przedstawiciele ptaków Antarktydy, nie są one jedynymi skrzydlatymi mieszkańcami tego kontynentu. W rzeczywistości antarktyczne niebo przemierzają również inne gatunki ptaków, w tym błękitne petrele, wydrzyki antarktyczne, mewy południowe czy burzyki.
Na szczególną uwagę zasługuje albatros wędrowny (Diomedea exulans), będący symbolem morskiej wolności. Jego imponująca rozpiętość skrzydeł dochodząca do 3,5 metra czyni go jednym z największych ptaków latających na świecie. Choć albatrosy same nie gniazdują bezpośrednio na Antarktydzie, często pojawiają się w tym regionie podczas długodystansowych przelotów, żerując nad okolicznymi wodami.
Jakie ryby i bezkręgowce zamieszkują antarktyczne morza?
Temperatura wód wokół Antarktydy spada poniżej punktu zamarzania słodkiej wody, a mimo to te morza aż kipią od życia. Główną rolę odgrywają tu liczne gatunki ryb polarowych, należących często do rodziny nototeniowatych. Przystosowały się one do życia w zimnym środowisku poprzez obecność białek zapobiegających zamarzaniu krwi.
Jednym z najbardziej niezwykłych organizmów jest kryl antarktyczny (Euphausia superba) – mały, krewetkopodobny skorupiak, stanowiący absolutną podstawę łańcucha pokarmowego tego regionu. Szacuje się, że biomasa kryla przewyższa biomasę jakiegokolwiek innego gatunku zwierzęcego na świecie. Słynie ze swoich nocnych pionowych migracji – w ciągu dnia schodzi na głębsze partie oceanu, by nocą wracać ku powierzchni.
Oprócz ryb i kryla, w antarktycznych wodach występują również liczne gąbki, jeżowce, rozgwiazdy, lodowce i mięczaki. Życie toczy się także pod lodową pokrywą – w ciemnościach i pod wysokim ciśnieniem, w miejscach, które dopiero zaczynamy poznawać.
Jak zmiany klimatu wpływają na faunę Antarktydy?
Zmieniający się klimat rzutuje bezpośrednio na życie zwierząt zamieszkujących Antarktydę. Topnienie lodowców i zmniejszanie się pokrywy lodowej wpływa na dostępność siedlisk dla fok i pingwinów. Zmiany temperatury wód morskim wpływają na rozmieszczenie kryla, co może zachwiać całą piramidą troficzną regionu.
Pingwin cesarski już teraz znajduje się pod obserwacją ekologów jako gatunek szczególnie wrażliwy na zmiany klimatyczne. Wzrastające temperatury powietrza mogą także umożliwiać ekspansję gatunków inwazyjnych z innych kontynentów – mikroorganizmów, roślin i zwierząt, które do tej pory nie były w stanie przetrwać w antarktycznych warunkach. Ekosystemy Antarktydy, pozornie odporne ze względu na swoją ekstremalność, w rzeczywistości są niezwykle podatne na nawet drobne zmiany środowiskowe.
