Kim były dzieci Józefa Stalina?
Józef Stalin – jeden z najważniejszych i zarazem najbardziej kontrowersyjnych przywódców XX wieku – zapisał się na kartach historii nie tylko jako bezwzględny dyktator Związku Radzieckiego, ale również jako ojciec. Rzadko jednak mówi się o jego potomstwie i ich losach, które w wielu miejscach obfitowały w dramaty, osobiste tragedie, a także trudne relacje z ojcem. Stalin miał troje dzieci – dwóch synów i jedną córkę – jednak żadne z nich nie uniknęło piętna bycia potomkiem człowieka pełniącego władzę absolutną. Kim zatem byli Jakow, Wasyl i Swietłana i jak potoczyły się ich losy?
Jakow Dżugaszwili – tragiczny los pierworodnego syna
Jakow Dżugaszwili, najstarszy syn Stalina, przyszedł na świat w 1907 roku jako owoc małżeństwa z pierwszą żoną, Jekateriną Swanidze. Jego wczesne dzieciństwo upłynęło bez obecności ojca, który był wówczas skoncentrowany na rewolucyjnej działalności. Po śmierci matki Jakow został oddany na wychowanie krewnym w Gruzji. Dopiero po kilku latach Stalin sprowadził go do Moskwy.
Relacje między ojcem a synem nigdy nie były serdeczne. Stalin traktował Jakowa z chłodnym dystansem i miał o nim opinię człowieka słabego i niezbyt zdolnego. Jakow próbował zyskać uznanie ojca, najpierw podejmując studia techniczne, a następnie wstępując do Armii Czerwonej. Podczas II wojny światowej trafił do niemieckiej niewoli. W 1941 roku Niemcy zaproponowali wymianę Jakowa na niemieckiego feldmarszałka Friedricha Paulusa – Stalina, znanego z bezkompromisowości, odmówił, mówiąc ponoć, że „nie wymienia się marszała za porucznika”.
Los Jakowa pozostał przez wiele lat niejasny. Według oficjalnych danych zginął w 1943 roku w obozie Sachsenhausen – prawdopodobnie popełnił samobójstwo, rzucając się na druty pod napięciem. Istnieją jednak hipotezy, że został zastrzelony przez niemieckich strażników po próbie ucieczki. Bez względu na okoliczności jego śmierć była ciosem nawet dla tak nieugiętego ojca, jakim był Stalin.
Wasyl Stalin – syn komendanta, który nie zdołał zapanować nad sobą
Wasyl Dżugaszwili, urodzony w 1921 roku z drugiego małżeństwa Stalina z Nadieżdą Alliłujewą, miał znacznie łatwiejszy start niż Jakow. Od najmłodszych lat otoczony był luksusem i w przeciwieństwie do półbrata – miał przy sobie ojca. Ta pozorna bliskość nie przełożyła się jednak na stabilność emocjonalną młodego Wasila, któremu przyszło dorastać w cieniu wielkiego dyktatora.
Wasyl obrał karierę wojskową i z czasem dosłużył się stopnia generała lotnictwa, chociaż wiele źródeł podaje, że jego awanse były bardziej efektem protekcji niż kompetencji. Znany był z zamiłowania do alkoholu, kobiet i rozrzutnego stylu życia. Po śmierci ojca w 1953 roku szybko popadł w niełaskę – aresztowany przez władze radzieckie, został oskarżony o rozpowszechnianie antyradzieckiej propagandy i nadużycie stanowiska.
Wasyl spędził kilka lat w więzieniu i łagrach, które znacząco podkopały jego zdrowie i psychikę. Po wyjściu na wolność był cieniem samego siebie – popadł w depresję, uzależnił się od alkoholu i zmarł w 1962 roku w wieku zaledwie 41 lat. Jego historia pokazuje, że bycie synem Stalina niekoniecznie oznaczało życie pełne przywilejów – wręcz przeciwnie, po śmierci ojca stało się obciążeniem nie do zniesienia.
Swietłana Alliłujewa – „najbardziej znana uciekinierka ZSRR”
Jedyną córką Stalina była Swietłana Alliłujewa, urodzona w 1926 roku. Była oczkiem w głowie przywódcy ZSRR, co pozwalało jej na pewną swobodę i względnie spokojne dzieciństwo – przynajmniej jak na warunki stalinowskiego Kremla. Mimo to życie Swietłany również było naznaczone tragediami. W 1932 roku jej matka popełniła samobójstwo, co miało głęboki wpływ na młodą dziewczynkę.
Swietłana wyrosła na inteligentną i niezależną kobietę. Była tłumaczką, pisarką, a także zaangażowaną humanistką. Mimo pozycji córki Stalina często sprzeciwiała się jego polityce, a po jego śmierci szukała własnej drogi życiowej. Największym wstrząsem był dla świata fakt, że w 1967 roku poprosiła o azyl w ambasadzie amerykańskiej podczas pobytu w Indiach. Jej ucieczka na Zachód była wielkim ciosem propagandowym dla ZSRR.
W Stanach Zjednoczonych Swietłana zaczęła nowe życie, przyjmując nazwisko Lana Peters. Wyszła za mąż, miała dzieci, a także opublikowała książkę „Dwadzieścia listów do przyjaciela”, w której krytycznie pisała o ojcu i życiu w sowieckiej Rosji. Ostatecznie zamieszkała w USA, odcinając się od przeszłości. Jej życie naznaczył jednak brak stabilizacji emocjonalnej – przeprowadzała się wielokrotnie, zmieniała poglądy, a pod koniec życia powróciła nawet na krótko do ZSRR. Zmarła w 2011 roku w stanie Wisconsin.
Dlaczego Stalin ukrywał swoje dzieci przed światem?
Stalin był obsesyjnie skryty, nie tylko w sprawach politycznych, ale również prywatnych. Właściwie nigdy publicznie nie występował z rodziną. Niechętnie informował o prywatnych relacjach z dziećmi, a wręcz starał się je izolować od decyzji politycznych. W jego mniemaniu dzieci były słabe i niewystarczająco lojalne wobec Partii i jego osoby. Często unikał osobistego kontaktu z nimi, co wpływało na ich emocjonalny rozwój.
Nie oznacza to jednak całkowitej obojętności. Znane są relacje, według których Stalin mocno przeżywał niewolę Jakowa czy młodzieńcze wybryki Wasila, chociaż jego reakcje były często surowe i nieprzewidywalne. Swietłanę otaczał specjalną opieką, ale nie wahał się kontrolować jej życia prywatnego, uniemożliwiając małżeństwo z Żydem, czy wywierając presję na jej wybory zawodowe.
Zdaniem historyków, Stalin bał się, że dzieci mogą ujawnić jego słabości lub stać się narzędziami w walce politycznej rywali. W związku z tym konsekwentnie dążył do ograniczenia ich ekspozycji publicznej, a po swojej śmierci „rodzina Stalina” przestała być kartą przetargową – często stając się powodem prześladowań i kłopotów.
Jakie relacje łączyły dzieci Stalina między sobą?
Rodzeństwo Stalina nigdy nie było szczególnie zżyte. Znacząca różnica wieku pomiędzy Jakowem a jego młodszym przyrodnim rodzeństwem, a także brak wspólnego dzieciństwa, wpłynęły na chłodne relacje. Swietłana wspominała Jakowa jako człowieka cichego i niepewnego siebie, który czuł się niedopasowany w świecie elit partyjnych. Z kolei Wasyl i Swietłana nie utrzymywali bliskiego kontaktu – szczególnie po śmierci ojca, kiedy Wasyl popadł w alkoholizm, a Swietłana zaczęła powoli dystansować się od ZSRR.
Niewiele jest informacji o próbach wzajemnego wsparcia czy odbudowy relacji między rodzeństwem. Ich losy były odzwierciedleniem rozbitej rodziny, której egzystencja warunkowana była zarówno przez osobiste wybory, jak i działania jednej z najbardziej brutalnych postaci XX wieku.
